AI FIRST LEADERSHIP: TƯ DUY AI THÀNH CÔNG CHO LÃNH ĐẠO SME

AI đang thay đổi cách các doanh nghiệp vận hành và cạnh tranh, đặc biệt với khối SMEs vốn luôn chịu nhiều thách thức về nguồn lực và tăng trưởng. Trong bài viết này, Trường Doanh Nhân HBR sẽ cùng bạn khám phá AI First Leadership – tư duy AI thành công dành cho lãnh đạo SMEs để phát triển bền vững và bứt phá trong kỷ nguyên số.

1. AI First Leadership là gì?

AI-First Leadership là khái niệm nhấn mạnh vai trò tiên phong của lãnh đạo - không chỉ trong việc triển khai công nghệ AI, mà còn trong việc phát triển tư duy chiến lược tích hợp AI làm nền tảng. Theo Harvard Business, lãnh đạo với tư duy AI-First là người “phải tái nghĩ cách con người và AI hợp tác để tận dụng tiềm năng của AI và kết nối năng lực kỹ thuật với mục tiêu chiến lược.”

Khái niệm này còn được mở rộng với hành trình phát triển lãnh đạo: xây dựng kiến thức nền tảng về AI, nuôi dưỡng tư duy AI, rèn luyện kỹ năng đặc thù AI, và cuối cùng là tự tin điều hành với AI — giúp lãnh đạo chuyển từ trạng thái e ngại sang làm chủ và ứng dụng linh hoạt trí tuệ nhân tạo để dẫn dắt thay đổi toàn diện

Đặc điểm nổi bật của AI First Leadership:

• Lấy dữ liệu làm nền tảng cho mọi quyết định: Lãnh đạo AI First sử dụng dữ liệu lớn (Big Data), phân tích dự đoán và học máy (Machine Learning) để đưa ra các quyết định chiến lược chính xác và kịp thời.
• Chủ động tích hợp AI vào hệ thống vận hành: Từ marketing, bán hàng đến quản lý nhân sự và tài chính, AI được ứng dụng để tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu suất và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng.
• Thay đổi tư duy lãnh đạo: Thay vì lo ngại bị AI thay thế, lãnh đạo AI First hiểu rằng AI là công cụ để mở rộng khả năng con người – giúp con người làm việc tốt hơn, sáng tạo hơn, và nhanh nhạy hơn trong việc thích ứng với biến động thị trường.
• Xây dựng văn hóa tổ chức đón nhận AI: AI First Leadership không chỉ là năng lực cá nhân mà còn là định hướng văn hóa doanh nghiệp – khuyến khích học hỏi, đổi mới, và chấp nhận thử nghiệm công nghệ mới.

2. Tại sao AI First Leadership chính là "chìa khóa sống còn" cho lãnh đạo SME?

Trong kỷ nguyên AI bùng nổ, một doanh nghiệp SME muốn tồn tại và phát triển không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm hay cảm tính. Họ cần một tư duy lãnh đạo mới – tư duy “AI First Leadership”. 

Đây không chỉ là một lựa chọn, mà là "chìa khóa sống còn" giúp doanh nghiệp bứt phá. Cụ thể, tư duy này mang lại 4 lợi ích chiến lược vượt trội:

• Nắm bắt cơ hội chuyển đổi số: Thay vì loay hoay chạy theo cuộc chơi công nghệ, lãnh đạo AI First sẽ chủ động kiến tạo cuộc chơi. Họ biết ứng dụng AI vào từng mắt xích vận hành – từ sản xuất, bán hàng đến chăm sóc khách hàng – để nâng cao hiệu suất, tối ưu chi phí và tạo trải nghiệm đột phá.
• Tăng hiệu quả điều hành và quản trị: Dữ liệu trở thành “bản đồ chiến lược” cho lãnh đạo ra quyết định. Với AI, mọi thứ đều có thể đo lường, dự báo và kiểm soát tốt hơn – từ tài chính, nhân sự đến vận hành. Không còn quản trị bằng cảm tính, mà là bằng nền tảng số hóa có kiểm chứng.
• Giảm chi phí vận hành, tăng tốc đổi mới: AI giúp tự động hóa quy trình, giảm nhân sự thủ công và đẩy nhanh quá trình cải tiến sản phẩm/dịch vụ. SME sẽ không cần “cạnh tranh bằng giá” mà bằng tốc độ thích nghi và chất lượng trải nghiệm.
• Dẫn dắt đội ngũ làm chủ công nghệ: Một lãnh đạo có tư duy AI First không chỉ giỏi công nghệ – họ là người truyền cảm hứng, kiến tạo văn hóa số. Đội ngũ dưới sự dẫn dắt đó sẽ học cách coi AI là đồng đội, không phải đối thủ – sẵn sàng học hỏi, thử nghiệm và sáng tạo không ngừng.

AI First Leadership không phải là tương lai – mà là hiện tại đang diễn ra từng ngày. Lãnh đạo SME nếu không sớm thay đổi tư duy và hành động, sẽ tự loại mình khỏi cuộc chơi. Nhưng nếu nắm bắt kịp thời, họ sẽ không chỉ tồn tại – mà còn vươn lên dẫn đầu, ngay cả trong thời kỳ đầy biến động như hiện nay.

3. Vai trò của nhà lãnh đạo trong việc chuyển đổi AI của doanh nghiệp

Trong hành trình chuyển đổi số với AI, vai trò của người lãnh đạo là yếu tố quyết định thành công. Tuy nhiên, không phải tất cả lãnh đạo đều đóng vai trò giống nhau. Sự phân hóa vai trò giữa lãnh đạo cấp cao và lãnh đạo cấp trung là cần thiết để đảm bảo AI được tích hợp hiệu quả từ chiến lược đến thực thi.

3.1. Lãnh đạo cấp cao

Lãnh đạo cấp cao là những người định hướng tương lai cho doanh nghiệp. Trong bối cảnh AI đang phát triển mạnh mẽ, họ có nhiệm vụ:

• Xác định tầm nhìn chiến lược về AI: Lãnh đạo cấp cao định hình cách thức mà AI thế hệ mới sẽ được tích hợp vào chiến lược tổng thể của công ty – từ cải tiến sản phẩm đến nâng cao trải nghiệm khách hàng và tái cấu trúc mô hình vận hành.
• Phân bổ nguồn lực và cam kết đầu tư: Việc AI có được triển khai thành công hay không phụ thuộc rất lớn vào sự sẵn sàng đầu tư về tài chính, công nghệ và con người từ ban lãnh đạo.
• Tạo ra văn hóa sẵn sàng thay đổi: Lãnh đạo cấp cao cần truyền đi thông điệp rõ ràng rằng AI không phải là mối đe dọa, mà là công cụ tăng trưởng. Văn hóa tổ chức cần khuyến khích đổi mới, học hỏi và thích nghi với công nghệ.

3.2. Lãnh đạo cấp trung

Nếu lãnh đạo cấp cao là người “thiết kế bản đồ chiến lược”, thì lãnh đạo cấp trung chính là người lái tàu để đưa chiến lược đó thành hiện thực. Họ đóng vai trò then chốt trong quá trình:

• Chuyển hóa chiến lược thành hành động cụ thể: Lãnh đạo cấp trung là cầu nối giữa chỉ đạo từ cấp trên và thực tế vận hành tuyến đầu. Họ biết cách biến các mục tiêu chiến lược thành kế hoạch khả thi, phù hợp với thực tế từng bộ phận.
• Tích hợp AI vào quy trình làm việc hàng ngày: Họ chịu trách nhiệm áp dụng AI vào các hoạt động cá nhân, nhóm và liên chức năng – từ đó tạo ra sự thay đổi thực sự trong năng suất và hiệu quả.
• Đào tạo, truyền cảm hứng và xây dựng niềm tin: Lãnh đạo cấp trung đóng vai trò như “người giáo dục” – giúp đội ngũ hiểu rõ AI, cách vận hành và khai thác nó đúng cách. Đồng thời, họ là người xây dựng niềm tin nội bộ, giúp nhân viên vượt qua tâm lý lo sợ bị thay thế bởi công nghệ.
• Nhận diện cơ hội đổi mới từ thực tiễn: Do làm việc sát với các phòng ban và hoạt động hàng ngày, lãnh đạo cấp trung có khả năng phát hiện ra các cơ hội ứng dụng AI hiệu quả mà cấp trên có thể không nhận thấy.

Tuy nhiên, nhiều tổ chức chưa phát huy hết vai trò này. Theo khảo sát, chỉ 48% lãnh đạo cấp trung cho rằng năng lực sáng tạo và khéo léo của họ được tận dụng đúng mức. Đây là một “khoảng trống chiến lược” mà nếu không lấp đầy, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ tiềm năng chuyển đổi đột phá của AI.
Không chỉ đơn thuần là một lỗ hổng trong vận hành, mà là một khoảng trống chiến lược nghiêm trọng.

Và nếu không kịp thời lấp đầy khoảng trống này, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ hoàn toàn tiềm năng chuyển đổi đột phá mà AI có thể mang lại – để rồi bị tụt lại phía sau trong một thế giới đang chuyển động từng ngày theo nhịp độ công nghệ.

💡 Để lấp đầy khoảng trống ấy, Trường Doanh nhân HBR giới thiệu khóa học đặc biệt: “AI FOR BUSINESS LEADERS: Chiến lược & Lộ trình Ứng dụng AI vào Doanh nghiệp”.

• Thiết kế riêng cho chủ doanh nghiệp, CEO, lãnh đạo cấp trung thuộc các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Học cách ứng dụng AI vào quản trị, marketing, bán hàng, vận hành, nhân sự… mà không cần biết kỹ thuật.
• Xây dựng tư duy AI First Leadership để làm chủ công nghệ thay vì bị công nghệ chi phối.
• Lập lộ trình triển khai AI thực tế theo từng giai đoạn trưởng thành của doanh nghiệp.
• Biết cách kích hoạt tiềm năng đội ngũ, trao quyền và dẫn dắt sự đổi mới từ bên trong.

🎯 Khóa học không biến bạn thành chuyên gia công nghệ. Khóa học biến bạn thành nhà lãnh đạo biết tận dụng sức mạnh công nghệ để bứt phá.

📌 Đừng chờ doanh nghiệp bị bỏ lại phía sau mới bắt đầu thay đổi.
Tham gia ngay khóa học cùng Trường Doanh nhân HBR – nơi bạn sẽ có bản đồ, công cụ và đội ngũ đồng hành để dẫn dắt chuyển đổi AI một cách thực tiễn và hiệu quả.

4. Cách phát triển năng lực AI First Leadership cho nhà lãnh đạo

Trong thời đại số hóa hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là một công nghệ xa vời mà đã trở thành phần không thể thiếu trong chiến lược của mọi doanh nghiệp. Việc ứng dụng AI giúp tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu quả và mở ra những cơ hội tăng trưởng mới. 

Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của AI, nhà lãnh đạo cần phát triển một năng lực AI-First Leadership – một tư duy và chiến lược lãnh đạo dựa trên sự ứng dụng mạnh mẽ của AI. Dưới đây là các bước cụ thể để giúp nhà lãnh đạo phát triển năng lực này.

4.1. Xây dựng kiến thức AI cơ bản

Trước khi có thể áp dụng AI vào doanh nghiệp, nhà lãnh đạo cần có nền tảng kiến thức vững chắc về các khái niệm cơ bản. Việc này không chỉ giúp họ hiểu rõ công nghệ mà còn giúp ra quyết định đúng đắn khi triển khai AI trong doanh nghiệp.

• Hiểu rõ các khái niệm cơ bản về AI như phân tích dữ liệu, học máy và bảo mật mạng.
• Nắm bắt các công cụ AI sẵn có và ứng dụng thực tiễn của chúng trong doanh nghiệp.
• Cập nhật các xu hướng mới và nhận thức về các vấn đề đạo đức liên quan đến việc sử dụng AI, như quyền riêng tư và công bằng trong dữ liệu.

4.2. Nuôi dưỡng tư duy AI-first

Nuôi dưỡng tư duy AI-first là bước quan trọng giúp nhà lãnh đạo và đội ngũ nhân viên thay đổi cách nhìn nhận và sử dụng AI. AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà là yếu tố trung tâm trong việc nâng cao năng suất và tối ưu hóa mọi quy trình trong doanh nghiệp.

• Xem AI không chỉ là công cụ mà là yếu tố cốt lõi giúp nâng cao năng suất và khả năng làm việc của cá nhân và tổ chức.
• Khuyến khích thử nghiệm và áp dụng AI vào công việc hàng ngày.
• Giúp đội ngũ cảm thấy thoải mái và thành thạo khi sử dụng AI.
• Tạo cơ hội tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, để nhân viên có thể tập trung vào công việc sáng tạo.

4.3. Rèn luyện kỹ năng chuyên biệt về AI

Sau khi đã thử nghiệm và áp dụng AI vào một số quy trình, nhà lãnh đạo cần rèn luyện kỹ năng chuyên sâu hơn để có thể mở rộng quy mô và ứng dụng AI một cách hiệu quả trong toàn bộ tổ chức.

• Phát triển kỹ năng kỹ thuật để mở rộng ứng dụng AI trên quy mô lớn.
• Tăng cường khả năng hợp tác giữa các bộ phận khác nhau để triển khai các dự án AI.
• Giải quyết các thách thức phát sinh khi áp dụng AI vào các hoạt động tiếp xúc với khách hàng và nhân viên.
• Xây dựng chiến lược AI phù hợp với mục tiêu kinh doanh và đảm bảo triển khai hiệu quả.

4.4. Dẫn dắt với sự tự tin

Ở giai đoạn trưởng thành nhất, các nhà lãnh đạo sẽ tận dụng những hiểu biết sâu sắc về AI để dự đoán và điều chỉnh mô hình kinh doanh. Họ sẽ sử dụng AI để tạo ra các chiến lược linh hoạt, giúp doanh nghiệp không chỉ duy trì sự cạnh tranh mà còn đi trước đối thủ.

• Sử dụng hiểu biết về AI để dự đoán và điều chỉnh mô hình kinh doanh dựa trên các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp.
• Chủ động khai thác các xu hướng mới nổi và các yếu tố gián đoạn trong ngành.
• Sẵn sàng đối mặt với thử thách, kể cả khi cần phá vỡ các mô hình kinh doanh truyền thống.
• Lãnh đạo sáng tạo và có tầm nhìn xa để tạo ra giá trị mới, thậm chí tự đổi mới doanh nghiệp.

5. Những thách thức cho lãnh đạo để trở thành AI Leadership

Mặc dù tiềm năng của AI là vô cùng to lớn, nhưng việc áp dụng AI trong doanh nghiệp không phải là một quá trình dễ dàng. Các nhà lãnh đạo đối mặt với nhiều thách thức trong việc lãnh đạo chuyển đổi số và triển khai AI, đặc biệt là khi phải vượt qua sự phản kháng từ đội ngũ nhân viên. 

Dưới đây là những thách thức chủ yếu mà các nhà lãnh đạo cần đối mặt và vượt qua để trở thành những AI Leadership thực thụ.

1 - Sự phản kháng và lo ngại từ nhân viên

Sự mất lòng tin và lo sợ về việc AI sẽ thay thế công việc của con người là một trong những thách thức lớn nhất mà các nhà lãnh đạo phải đối mặt. Nhiều nhân viên có thể cảm thấy bất an và phản kháng khi phải tiếp nhận công nghệ mới. Điều này thường xảy ra khi họ không hiểu rõ vai trò của AI trong công việc của mình, hoặc khi họ chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để làm việc với AI.

2 - Thiếu chuyên môn kỹ thuật

Một trong những rào cản phổ biến trong việc áp dụng AI là thiếu chuyên môn kỹ thuật trong đội ngũ. Nhiều nhân viên cảm thấy chưa sẵn sàng tiếp cận công nghệ mới vì họ không có đủ kiến thức về AI. Điều này có thể khiến các nỗ lực triển khai AI gặp khó khăn, đặc biệt là khi không có các chương trình đào tạo hiệu quả và dễ tiếp cận cho từng vai trò cụ thể trong tổ chức.

3 - Thiếu tầm nhìn rõ ràng và chiến lược AI

Để áp dụng AI thành công, các nhà lãnh đạo cần có một chiến lược rõ ràng và tầm nhìn thuyết phục về vai trò của AI trong tổ chức. Nếu không có sự định hướng rõ ràng, việc triển khai AI có thể bị phân tán và không đạt được kết quả mong đợi. Hơn nữa, các nhà lãnh đạo cần phải thể hiện những ví dụ thành công ban đầu để minh chứng cho giá trị thực tế của AI và giúp các nhóm nhân viên cảm thấy tin tưởng hơn vào công nghệ này.

4 - Xây dựng văn hóa an toàn về tâm lý

Thử nghiệm với AI có thể mang lại rủi ro và thất bại. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo cần phải xây dựng một môi trường an toàn về mặt tâm lý, nơi mà các nhóm có thể tự do khám phá và thử nghiệm mà không lo sợ bị chỉ trích hay thất bại. Điều này sẽ khuyến khích sự sáng tạo và giúp đội ngũ cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp cận công nghệ mới.

5 - Giao tiếp minh bạch và cởi mở

Một yếu tố quan trọng để vượt qua các thách thức là giao tiếp cởi mở và minh bạch. Các nhà lãnh đạo cần giải thích rõ ràng về mục tiêu và lợi ích của AI đối với công ty và nhân viên. Việc tạo ra một chương trình đào tạo dễ tiếp cận, phù hợp với từng vai trò trong doanh nghiệp, sẽ giúp nhân viên cảm thấy tự tin và sẵn sàng áp dụng AI vào công việc hàng ngày.

6. Lãnh đạo cần chuẩn bị gì cho tương lai bởi AI thúc đẩy?

AI đang trở thành một yếu tố không thể thiếu trong sự phát triển của mọi tổ chức. Không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà AI còn là yếu tố chiến lược giúp nâng cao hiệu quả và tạo ra sự khác biệt rõ rệt giữa các tổ chức. 

Để thành công trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi công nghệ, các nhà lãnh đạo cần chuẩn bị những gì để tận dụng tối đa tiềm năng của AI và dẫn dắt doanh nghiệp vượt qua những thách thức trong quá trình chuyển đổi số?

1 - Xây dựng chiến lược AI rõ ràng và toàn diện

Lãnh đạo cần xác định một chiến lược AI mạnh mẽ, không chỉ bao gồm việc áp dụng công nghệ mà còn phải tích hợp AI vào cốt lõi hoạt động của doanh nghiệp. Việc này đòi hỏi một tầm nhìn dài hạn và khả năng hướng dẫn các đội ngũ phát triển công nghệ AI để đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

2 - Phát triển năng lực lãnh đạo ưu tiên AI

Các nhà lãnh đạo phải tạo ra một nền văn hóa AI-first, trong đó AI không chỉ là một công cụ mà là yếu tố chủ chốt trong mọi quyết định chiến lược. Đặc biệt, việc phát triển các nhà lãnh đạo cấp trung để họ có thể trực tiếp chỉ đạo các dự án chuyển đổi AI là rất quan trọng. Những nhà lãnh đạo này cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để đưa ra những quyết định đúng đắn trong quá trình chuyển đổi.

3 - Khuyến khích sự kết hợp giữa sáng tạo con người và năng lực AI

Thành công không chỉ đến từ việc áp dụng AI mà còn từ cách mà AI được kết hợp với sự sáng tạo của con người. Các nhà lãnh đạo cần khuyến khích đội ngũ phát triển các giải pháp sáng tạo, tối ưu hóa quy trình và phát huy khả năng của AI trong việc hỗ trợ con người làm việc hiệu quả hơn.

4 - Tạo ra môi trường học hỏi và đổi mới liên tục

Tương lai sẽ luôn thay đổi và AI không ngừng phát triển. Do đó, lãnh đạo cần tạo ra một môi trường khuyến khích học hỏi và thử nghiệm. Các nhà lãnh đạo nên thúc đẩy việc thử nghiệm các công nghệ mới, chia sẻ kiến thức và học hỏi từ những thất bại để liên tục hoàn thiện và cải tiến mô hình ứng dụng AI.

5 - Xây dựng nền tảng dữ liệu vững chắc

Dữ liệu là tài sản quan trọng nhất trong thế giới AI. Lãnh đạo cần đảm bảo rằng doanh nghiệp có một chiến lược dữ liệu rõ ràng và nền tảng công nghệ phù hợp để thu thập, quản lý và phân tích dữ liệu hiệu quả. Điều này sẽ giúp tối ưu hóa việc sử dụng AI và tạo ra giá trị bền vững cho tổ chức.

AI First Leadership không chỉ là một xu hướng, mà là tư duy cốt lõi giúp lãnh đạo SMEs thích nghi và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số. Việc tích hợp AI vào chiến lược và vận hành doanh nghiệp không chỉ tối ưu hóa quy trình mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng đột phá, nâng cao hiệu quả quản trị, và tạo ra lợi thế cạnh tranh vững mạnh. 

Lãnh đạo với tư duy AI First sẽ không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn xây dựng một văn hóa đổi mới, khuyến khích sáng tạo và hợp tác trong đội ngũ. Để không bị bỏ lại phía sau, doanh nghiệp cần nhanh chóng chuyển đổi, từ việc hiểu và ứng dụng AI đến việc xây dựng một chiến lược AI toàn diện, chuẩn bị cho tương lai.